سید مسعود آریادوست: دبیر کل کانون نهادهای سرمایهگذاری ایران در گفتوگو با "اگزیم نیوز" از دلایل بی توجهی به موقوفات در اقتصاد ایران سخن گفت. به گفته سعید اسلامی بیدگلی، در ایران توسعه این فرهنگ مشخصا آسانتر است؛ چراکه در این زمینه شاهد ایدههای فرهنگی و مذهبی به صورت خاص هستیم. وی شفافسازی را قدم اول در بهرهبرداری از وقف دانست.
اسلامی بیدگلی گفت: آنچه در دنیا به عنوان وقف شناخته میشود، مقداری متفاوت از وقفی است که در ایران وجود دارد. در کشور ما، وقف و عملکرد "سازمانهای نوع سومی" که جریان وقف را در اختیار دارند، قابل قبول نیست. در مجموعهی جهانی، این سازمانها(سازمانهای نوع سوم) وظایفی را انجام میدهند که هم نهاد حاکمیتی سراغ آن نمیرود و هم نهادهای خصوصی. در این صورت نهادهایی به اسم سازمانهای نوع سوم ایجاد میشوند که سراغ چنین فعالیتهایی میروند.
او ادامه داد: قبل از انقلاب فرهنگ توسعه یافتهای برای این کار وجود نداشت و بعد از انقلاب مجموعهی وقف، بر عهدهی نهاد حاکمیتی قرار گرفت. از طرفی میدانیم زمانیکه وظیفهای بر عهده دولت و نهادهای حاکمیتی قرار بگیرد، نه تنها در کشور ما، بلکه در سراسر کشورهای جهان از کارایی مطلوبی برخوردار نخواهد بود. در ایران بخش بزرگی از فرایند وقف، در اختیار سازمان اوقاف یا سازمانهای حاکمیتی قرار دارد. متاسفانه در حال حاضر در خصوص آمار و ارقام مربوطه هم، آمار و ارقام مشخصی از میزان موقوفات و عملکرد سازمانهای مربوطه در دسترس نمیباشد. وقف در شریعت اسلام اگر چه فرصت بسیار طلایی برای برخی از خدمات محسوب میشود، اما همزمان به جهت محدودیتهایی که در برخی از موارد اجرا میکنند، ممکن است کاراییهای لازم در پارهای موارد محدود شود.
او تصریح کرد: برای مساله وقف نباید صرفاً بازخوردهای اقتصادی را در نظر گرفت، بلکه باید این موضوع تعریف شود که چنین فعالیتی اساساً چگونه شکل میگیرد. البته باید گفت در همین مورد نیز عملکرد چندان مناسبی را از خود نشان ندادهایم. بر اساس برخی گزارشات، بخشی از این داراییها فاقد کاربرد لازم هستند؛ به عبارتی این داراییها به معنای واقعی رها شدهاند. بنابراین باید بگوییم با مشکلات کلیدی مواجهیم.
وی ابراز داشت: در دنیا و بخصوص در کشوری مثل آمریکا، صندوقهای وقفی فعالیت چشمگیری دارند. دانشگاههای بزرگی در دنیا وجود دارند که چند ده میلیارد دلار ارزش صندوقهای وقفیشان است. بخشی از این صندوقها، هزینهها و توسعه این دانشگاهها را انجام میدهند.
او ادامه داد: در حال حاضر میزان صندوق وقفی دانشگاهی همچون دانشگاه هاروارد، حدودا 23 میلیارد دلار است. بسیاری از دانشگاههای بزرگ دنیا نیز توسط صندوقهای وقفی اداره میشوند. این نشان دهندهی اهمیت مساله وقف در کشورهای خارجی است. هر چند که تفاوتهایی در این صندوقهای وقفی با آنچه که در ایران به عنوان وقف میشناسیم وجود دارد. ساختار وقف و سازمانهای نوع سوم در دنیا حاکمیتی نیست. اما در ایران بزرگترین دارندگان وقف عملاً در اختیار نهادهای حاکمیتی است. نهادهای وقفی که در ایران فعالیت دارند، به صورت بسیار محدودی در اختیار بخش خصوصیاند. البته این سازمانهای خصوصی وضعیت خوبی دارند و حتی شاخصهای بسیار خوبی را نسبت به سطوح جهانی از خود عرضه نمودهاند.
او در پاسخ به این سوال که باید چکار کنیم تا ساختار وقف در ایران متغیر شود و شاهد کارایی بهتر سازمانهای مربوطه باشیم، گفت: در ایران توسعه این فرهنگ مشخصا آسانتر است؛ چراکه در این زمینه شاهد ایدههای فرهنگی و مذهبی به صورت خاصی میباشیم. در تمام سازمانهای نوع سوم مساله اعتمادسازی حرف اول را میزند. اگر این اعتمادسازی از طریق شفافسازی صورت بگیرد، مشخصا تأثیرات آن به چشم میآید. این فعالیت یک فعالیت عمومی محسوب میشود؛ به عبارتی تامین مالی اقدامی که برای اجتماع ضرورت دارد، از طریق مردم صورت خواهد گرفت. لذا باید شاهد یک گزارشدهی عمومی در این زمینه باشیم. اما متاسفانه این نوع سازمانها در ایران فاقد شفافیت جدی هستند و گزارشدهی لازم نیز در این زمینه انجام نمیشود.
دبیرکل کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران ادامه داد: همین گزارشدهی انگیزهای برای افزایش کارایی خواهد شد. اگر قرار باشد گزارشهای یک سازمان و عملکرد آن در طول سال مورد بررسی قرار بگیرد، مشخصا همین موضوع منجر میشود که مدیران مربوطه، کارآیی خود را افزایش دهند. البته این موضوع فقط در خصوص سازمانهای نوع سوم نیست؛ در هر مسئلهای اگر شاهد گزارشدهی باشیم، مدیران مربوطه تلاش خواهند کرد تا کارایی بخش مدیریتی خود را ارتقا دهند. بنابراین برای افزایش کاراییِ وقف و موقوفات در کشور، در قدم اول لازم است که نوعی شفافسازی و گزارشدهی شکل بگیرد.
این استاد دانشگاه گفت: در قدم دوم باید شناسایی نیازهای جامعه و اقدام برای فرهنگسازی در این خصوص، به عنوان امری مهم تلقی شود. ضمن شناخت نیازهای جامعه و هدایت به آن سمت، شاهد افزایش کارایی موقوفات در ایران خواهیم بود. البته بهتر است نهادهای وقفی خارج از حاکمیت نیز راهاندازی شوند تا بتوانند همزمان با کارایی و اثربخشی لازم، به کار خود ادامه دهند. باید بدانیم که داراییهای این نهادها که اداره موقوفات را بر عهده دارند، رقم بسیار بالایی است. لذا شفاف سازی در این رابطه میتواند موثر باشد.
نظر شما