علیرضا توکلی روز شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار اگزیم‌نیوز در خصوص ظرفیت انتشار اوراق بدهی، اوراق گام و اخزا در بازار سرمایه و تامین مالی از این طریق با بیان این مطلب افزود: کار خوبی که در چند سال اخیر موفق به انجام آن شده‌ایم، این است که نرخ سود اسمی را از نرخ سود واقعی جدا کرده‌ایم؛ بدین معنا که بانک مرکزی به دلیل سیاست‌های خود هر نرخی را به عنوان نرخ اسمی می‌تواند بر روی اوراق بگذارد اما اوراق با نرخ دیگری در بازار معامله می‌شود.

وی وضعیت امروز بازار اوراق را مشابه سال ۱۳۹۵ توصیف کرد و توضیح داد: در سال ۹۵ و بعد از ۲ سال اجرای موفق انتشار اوراق اخزا، دولت به یکباره حجم انتشار اوراق را به شدت افزایش داد و این موضوع باعث افزایش نرخ این اوراق شد؛ سازمان بورس برای پذیرش اوراق بیشتر، مقاومت می‌کرد ولی همان اوراق در شعب بانک‌ها با نرخ ۴۰ تا ۷۰ درصد مورد معامله قرار می‌گرفت که از نظر من تصمیم نادرستی بود.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: کسانی که اعتقاد دارند اوراق در بازار نباید پذیرفته شود زیرا به بورس آسیب می‌زند، باید بدانند که عدم پذیرش اوراق، باعث ایجاد بازار سیاه خواهد شد. به همین دلیل هم بود که بعد از یک سال و در سال ۱۳۹۶، این سیاست اشتباه تصحیح شد و شاهد بودیم که بار دیگر نرخ اوراق اخزا در بازار به ۲۲ درصد کاهش پیدا کرد.

توکلی با بیان اینکه اگر اوراق گام یا هر اوراق دیگری در بازار برای تامین مالی پذیرفته نشود، بازار سیاه و غیرشفاف برای آن تشکیل خواهد شد، گفت: اگر خواهان شفافیت هستیم و نمی‌خواهیم که بازار سیاه شکل بگیرد، باید اجازه دهیم که نه فقط اوراق گام بلکه سایر اوراق دیگر هم در بازار بورس عرضه شده و بعد با استفاده از ابزارهای مختلف، بدنبال تاثیر بر نرخ سود واقعی آن باشیم.

وی درباره اینکه گفته می‌شود عمق بازار بورس ایران برای اوراق کم است و به همین دلیل امکان بازیگری بانک مرکزی در عملیات بازار باز وجود ندارد، اظهار داشت: این موضوع قصه تکراری مرغ و تخم مرغ است و در حقیقت بازیگری بانک مرکزی و ظرفیت بازار سرمایه در زمینه اوراق، لازم و ملزوم هم هستند.

معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران تاکید کرد تا زمانی که بانک مرکزی وارد بازی در وضعیت فعلی و حجم روزانه ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد تومانی بازار اوراق نشود، این بازار هم بزرگ و عمیق نخواهد شد. ورود بانک مرکزی، باعث ورود سایر بازیگران خواهد شد.

توکلی با انتقاد از شرایط فعلی معاملات در عملیات بازار باز گفت: در شرایط فعلی، بانک مرکزی یک روز در هفته فهرستی را درباره انجام معاملات به فرابورس می‌دهد که روی سایتش بارگذاری کند ولی این موضوع بازیگری نیست. البته این کار صدمه‌ای به بازار نمی‌زند اما به نظر می‌رسد که این معاملات عمدتا صوری است زیرا عرضه و تقاضای آن در چارچوب فرابورس انجام نشده و در جای دیگری است و فرآیند کشف نرخ آن هم مشخص نیست.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: در عملیات بازار باز و ریپو، حتما طرف دومی هم به جز بانک مرکزی وجود دارد. در حقیقت این معامله باید در جریان معاملات فرابورس و در ساعت انجام معاملات و بر روی تابلو انجام شود.

وی گفت: ما در حال حاضر با شرایطی مواجهیم که یک اوراق واحد در ۲ نماد مختلف یا در ۲ بازار مختلف با نرخ‌های متفاوت معامله می‌شوند و این موضوع با تعریف بازار که در هر لحظه باید قیمت و نرخ واحدی را داشته باشیم در تناقض آشکار است.

توکلی افزود: اصولا در بازارهای سرمایه، چه بازار بدهی و چه سهام، صحبت از ظرفیت حرف نادرستی است و بازارها به صورت نامحدود، پتانسیل عرضه انواع ابزارهای مالی را دارند. نکته‌ای که وجود دارد این است که طبیعتا اگر حجم عرضه از حد خاصی که توان تقاضا است، بالاتر برود، قیمت‌ها و نرخ‌ها به محدوده‌های غیرقابل قبول می‌رسند و این نشان دهنده آن است که نباید اوراق بیشتری عرضه شود.

معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران تصریح کرد: در بازار سرمایه در سال ۹۹ با مازاد تقاضا روبه‌رو بودیم و وقتی که تقاضا از پتانسیل عرضه بازار بیشتر شده بود، باعث شد که قیمت‌ها تا چند برابر قیمت تعادلی خود افزایش داشته باشند. شرایط در مورد بازار بدهی هم مشابه بازار سهام است؛ حتی در مورد اوراق مشتقه هم شاهد هستیم که اگر عرضه یا تقاضا از حدی بیشتر شوند، حتما باعث می‌شوند ما قیمت‌های غیرمتعادلی را در بازار شاهد باشیم.

وی درباره اینکه بانک مرکزی می‌گوید تاکنون ۴۵ هزار میلیارد تومان اوراق گام منتشر کرده و ظرفیت بازار برای تامین مالی زنجیره‌ای تا چه رقمی است، تصریح کرد: اساسا نباید بدنبال رقم و ظرفیت در بازار بود.

توکلی افزود: تا زمانی که اوراق منتشر شده و نرخ سود آن قابل قبول باشد، یعنی بازار ظرفیت انتشار بیشتر اوراق را دارد.

این کارشناس بازار سرمایه در این خصوص گفت: براساس محاسبات کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، نرخ تورم در کشور ۵۳ درصد است؛ در حالی که بانک مرکزی این نرخ را حدود ۳۵ درصد و مرکز آمار هم ۴۹ درصد اعلام کرده‌اند. در شرایط تورمی فعلی، باید ببینیم که نرخ سود قابل قبول برای اوراق آیا ۲۲ درصد، ۲۸ درصد یا ۳۴ درصد است؟

وی افزود: اگر فرض را بر این بگذاریم که نرخ قابل قبول برای اوراق ۲۷ درصد است، تا زمانی که اوراق در نرخی پایین‌تر از این رقم معامله می‌شود، به معنای آن است که ادامه انتشار اوراق مشکلی ندارد اما اگر این نرخ از سطح قابل قبول بالاتر برود، به معنای آن است که بازار ظرفیت بیشتری ندارد مگر اینکه سیاست‌گذار اعلام کند که نرخ قابل قبول خود را بالاتر برده است.